ویتامین ث یک مولکول حیاتی برای سلامت پوست است .ویتامین ث چه به شکل موضعی چه به صورت خوراکی اثرات مفیدی بر روی پوست دارد.
مطالعات نشان داده اند این ویتامین در مقابل اشعه ماورا بنفش خورشید هم اثرات محافظتی و هم درمانی دارد
ویتامین ث از ترکیبات طبیعی پوست است که در هر دو لایه اپیدرم و درم یافت می شود .
میزان آن در ناحیه اپیدرم بیش تر از درم است .افزایش سن باعث کاهش سطوح این ویتامین در هر دولایه اپیدرم و درم می شود مواجهه زیاد با خورشید و آلاینده ها مثل سیگار-و اوزون و … موجب کاهش اثرات ویتامین ث در درم می شود
ویتامین ث در بدن توسط جریان خون منتقل میشود و توسط پروتئین ناقل به پوست منتقل می شود .سلولهای کراتینوسیت در پوست تمایل زیادی برای جذب این ویتامین دارند که جهت جبران کمبود عروق خونی در اپیدرم است .مکمل های ویتامین ث خوراکی باعث افزایش سطوح این ویتامین در پوست می شوند . هر زمان که خون از ویتامین ث اشباع شود انتقال آن به سلولهای پوستی متوقف می شود میزان غلظت مطلوب ویتامین ث برای اشباع سلوهای پوستی مشخص نشده است .
استفاده از ویتامین ث موضعی
زمانی که این ویتامین به شکل موضعی استفاده شود برداشت لایه شاخی پوست از طریق لیزر – روشهای مکانیکی و … موجب تشدید جذب این ویتامین می شود .
البته میزان اسیدیته پوست نیز بر روی جذب این ویتامین موثر است .در PH کمتر از 4 و غلظت ویتامین ث 20% بیشترین جذب را داریم
با افزایش غلظت ویتامین ث در محصولات پوستی میزان جذب آن کاهش میابد.
میزان پایداری ترکیب ویتامین ث نیز مهم است تماس با حرارت و نور و هوا باعث تغییراتی در این ترکیب می شود اگر چه بهترین فرم ویتامین ث فرم طبیعی آن است ولی پایداری کم و نفوذ کمی در پوست دارد . پایداری ویتامین ث نیز در ترکیبات پوستی اهمیت دارد که با افزودن سایر آنتی اکسیدانها پایداری آن افزایش میابد
فرم صناعی ویتامین ث بنام آسکوربیک اسید حداقل جذب را دارد فرم صناعی دیگر آن آسکوربات فسفات نفوذ کمتر و حلالیت کمتری در پوست دارد . فرم پایدارتر و مشتق قابل انحلال در چربی بنام آسکوربیل پالمیتات نیز میزان حلالیت محدود داشته و مقادیر بالای آن برای سلولهای پوستی مضر است .
فرم های موضعی و صناعی ویتامین ث با درصد 6-10% برای پوست اثرات مفیدی دارد و عارضه جانبی نداشته است .
علایم کمبود ویتامین ث
- تحت عنوان اسکوروی خوانده می شود زمانی است که میزان آن در بدن به کمتر از 10 میکرومولار برسد . مصرف روزانه 10 میلیگرم ویتامین ث از کمبود آن در بدن پیشگیری می کند .
- تظاهرات پوستی کمبود ویتامین ث
- کاهش ساخت کلاژن که به نوبه خود موجب آسیب بافت همبند و شکنندگی عروقی میشود .
- علایم اولیه کمبود ویتامین ث در پوست شامل افزایش ضخامت لایه شاخی و خونریزی کوچک زیرپوستی و کاهش قدرت ترمیم زخم ها بدلیل کاهش ساخت کلاژن است . بنابراین موجب باز ماندن زخم میشود .علایم پوستی کمبود ویتامین ث با مصرف مقادیر کافی ویتامین ث بهبود میابد
عملکرد ویتامین ث در پوست نرمال
ویتامین ث باعث محدود کردن آسیب ناشی از امواج Ultra violet (UV) می شود .ولی خاصیت ضد آفتاب را ندارد و قادر به جذب امواج UVA & UVB نیست ولی ویتامین ث بدلیل خاصیت آنتی اکسیدانی قابلیت مقابله با تخریبات ناشی از این امواج و رادیکالهای آزاد را دارد
گیرنده های ویتامین ث موجود در کراتینوسیت ها بدنبال مواجهه با آفتاب افزایش میابند تا با جذب ویتامین ث بتوانند با اثرات مخرب رادیکالهای آزاد مقابله کنند
امواج ماورابنفش خورشید باعث کاهش محتوای ویتامین ث پوست می شوند افزایش مقادیر ویتامین ث در پوست موجب کاهش تخریب DNA به علت کاهش اثرات مخرب این امواج و کاهش مدیاتورهای التهابی و افزایش بقای سلولهای پوستی در محیط آزمایشگاه می شود.
در مطالعات دیده شده مقادیر کافی ویتامین ث باعث کاهش نئوپلاسم (تومور) پوستی در اثر امواج مضر خورشید می شود .
بهتر است ویتامین ث و ایی خوراکی به شکل ترکیبی استفاده شوند تا از اثرات مضر آنتی اکسیدانها بر روی پوست محافظت کنند .
دیده شده فرم های موضعی ویتامین ث نسبت به فرم های خوراکی آن اثرات محافظتی بهتری بر روی پوست دارند زیرا مستقیما در ناحیه جذب شده و ایفای نقش می کند. در مطالعه ای نشان داده شد که ویتامین ث موضعی اثرات مخرب و آسیب سلولی در اثر امواج خورشید را به تعویق می اندازد و اگر در ترکیب ویتامین E اضافه شود ایجاد چروک ناشی از رادیکالهای آزاد و تخریب ناشی از نور را نیز مهار می کند
آسیب ناشی از نور و چروک
تجمع استرس اکسیداتیو باعث آسیب پروتئین ساختاری در سلولهای پوستی و ایجاد چروک می شود ویتامین ث از ایجاد این آسیب بر روی پروتئین ساختاری سلول می کاهد اثر ویتامین ث در هیدروکسیلاسیون مولکول کلاژن در محیط آزمایشگاه به اثبات رسیده است هیدروکسیلاسیون کلاژن برای پایداری ساختار خارج سلولی پوست و اپیدرم نقش اساسی دارد .در بررسی محیط آزمایشگاه دیده شده ویتامین ث خوراکی موجب افزایش ساخت پروتئین کلاژن و محافظت از DNA می شود
از طرف دیگر ساخت پروتئینی توسط زنجیره RNA میشود که با آسیب های پوستی ناشی از تخریب نور که موجب آسیب به الاستین میشود میشود مقابله می کند
ویتامین ث باعث افزایش ساخت و پرولیفراسیون فیبروبلاست می شود . بسیاری از مطالعات نشان داده اند که افرادی که ویتامین ث خوراکی بیشتری دریافت می کنند پوست بهتر با چروک کمتر دارند .
استفاده موضعی ازویتامین ثبرای حداقل 12 هفته باعث کاهش چروک های پوستی و آسیب های ناشی از اکسیدانهای محیطی می شود
اثرات ویتامین ث درترمیم زخم
- کاهش اثرات اکسیداتیوناشی از پاسخ التهابی در محل زخم
- ویتامین ث برای ساخت کلاژن جهت ترمیم زخم ضروری است
- بهبود زخم با اثر بر روی تمایز کراتینوسیت ها
- ساخت سد اپیدرمی در پوست
- در مطالعات دیده شده ویتامین ث خوراکی موجب بهبود ترمیم زخم وکاهش التهاب آن میشود
- ویتامین ثخوراکی به شکل مکمل در زخم های فشاری به همراه ویتامین های دیگر و زینک به کار برده می شود
اثرات بر روی پوست خشک
ویتامین ث باعث بهبود خشکی پوست می شود و ریسک ایجاد پوست خشک را کاهش می دهد این عمل از طریق کاهش از دست رفتن آب در ناحیه ترانس اپیدرمال می شود .از طرف دیگر ساخت لیپو پروتئین های غشایی و محافظ را تحریک می کند
از یک طرف مانع از دست رفتن آب سلولهای پوستی شده از طرف دیگر پوست را در برابر عوامل خارجی نفوذ ناپذیر میکند
سایر اثرات این ویتامین
- جوانسازی پوست از طریق ساخت کلاژن
- ویتامین ث میتواند موجب بهبود آکنه شود زیرا التهاب در ناحیه آکنه را کاهش می دهد
- اثرات روشن کننده بر روی پوست از طریق کاهش ساخت ملانین